Dyslexia

Δυσλεξία: Γνωρίζουμε όσα θα έπρεπε;

Η δυσλεξία είναι ένα μία μαθησιακή δυσκολία, κυρίως κληρονομική, που εμφανίζεται σε

μεγάλο ποσοστό στον πληθυσμό. Αρκεί να σκεφτεί κάποιος ότι όλοι οι δυσλεκτικοί της

Ελλάδας θα μπορούσαν να δημιουργήσουν την τρίτη σε πληθυσμό πόλη της χώρας.

Ωστόσο, το σύνδρομο αυτό είναι μάλλον άγνωστο στους περισσότεριυς,δυσλεκτικούς και

μη.

Όπως όλα τα κληρονομικά προβλήματα έτσι και η δυσλεξία υπάρχει από τη γέννεση του

ατόμου, αλλά γίνεται αντιληπτή ιδιαίτερα στα σχολικά χρόνια. Κύρια συμπτώματά της

είναι η υπερβολική δυσκολία στην ανάγνωση και στην ορθογραφία, χωρίς να απουσιάζουν

βέβαια σε κάποιες περιπτώσεις και τα προβλήματα στον προφορικό λόγο. Συνοδεύεται

συνήθως από διάσπαση προσοχής και δεν έχει καμία σχέση με τη νοητική υστέρηση.

Αντίθετως, μάλιστα οι δυσλεκτικοί υπερτερούν σημαντικά στην οπτικοχωρική αντιλήψη με

αποτέλεσμα να διαπρέπουν σε επαγγέλματα, όπως αρχιτέκτονες, ζωγράφοι κ.τ.λ. Μεγάλοι

εφευρέτες και καλλιτέχνες του αιώνα μας ήταν δυσλεκτικοί, ενώ ο πιο χαρακτηριστικός

εκπροσωπός τους είναι μάλλον ο Αινστάιν. Η ιδιαιτερότητα αυτή των δυσλεκτικών

οφείλεται, σύμφωνα με τελευταίες έρευνες, στην διαφοροποιημένη δομή του εγκεφάλου

τους.

H έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση της δυσλεξίας αποτελεί τη βασική προυπόθεση της

αποτελεσματικής αντιμετώπισής της. Η οικογένεια, το σχολείο, και το κράτος πρέπει να

ευαισθητοποιηθούν, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που

αντιμετωπίζουν τα δυσλεκτικά άτομα, αλλά και να αξιοποιήσουν στο έπακρο τα ιδιαίτερα

χαρίσματά τους.

Το παιδί μου είναι δυσλεκτικό;

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της δυσλεξίας βασίζεται ,όπως ήδη έχει ειπωθεί σε

προηγούμενο άρθρο στην έγκυρη διάγνωσή της. Όσο πιο νωρίς γίνει αντιληπτό το

πρόβλημα τόσο πιο εύκολα ο εύπλαστος παιδικός εγκέφαλος θα το καταπολεμήσει. Πώς

όμως μπορούν οι γονείς να το καταλάβουν αυτό;

Στη βρεφική και νηπιακή τους ηλικία τα παιδιά αυτά συνήθως χαρακτηρίζονται από

έντονη υπερκινητικότητα και περιέργεια, ενώ σε μεγάλο ποσοστό καθυστερούν να

μιλήσουν. Τα προβλήματα που στη συνέχεια αντιμε τωπίζουν στην εκτέλεση

αλληλοδιαδοχικών κινήσεων και ενεργειών μάλλον θα πρέπει να κινήσουν τις υποψίες των

γονιών. Το δέσιμο ων κορδονιών, αλλά ακόμα και το ντύσιμο είναι για τα δυσλεκτικά

παιδιά μια δύσκολη υπόθεση. Επίσης δύσκολα γι’αυτά είναι και τα παιχνίδια που

απαιτούν συντονισμό και συγχρονισμό, όπως σχοινάκι,κεφαλιές στο ποδόσφαιρο, καθώς

και ενέργειες που απαιτουν διατήρηση ρυθμού όπως χορός,βηματισμός στην παρέλαση ή

ακόμα και το τραγούδι. Οχι σπάνια παρουσιάζουν προβλήματα προσανατολισμού και

μνήμης. Δυσκολεύονται να μάθουν το δεξιά και το αριστερά και να αναστρέψουν τη σειρά

των μερών της εβδομαδας ή των μηνών. Ξεχνούν κατευθύνσεις και οδηγίες,ενώ η

αποστήθιση ποιημάτων και τραγουδιών είναι για τα παιδιά αυτά μια ιδιαίτερα επίπονη

διαδικασία.

Στη σχολική ηλικία το πρόβλημα πλέον γίνεται ιδιαίτερα αισθητό. Κύρια συμπτώματα

είναι η υπερβολική δυσκολία που αντιμετωπίζει το παιδί στην αναγνωση, στη γραφή και

γενικότερα στα θεωρητικά μαθήματα. Πιο συγκεκριμένα, η ανάγνωση ενός δυσλεκτικιού

παιδιού είναι πολύ αργή και επίπονη. Ο ρυθμός που ακολουθεί είναι μονότονος (δε

χρωματίζει τη φωνή του), ενώ δυσκολεύεται πολύ στην αναγνώριση λέξεων ή

αντικειμένων. Πρόβλημα συναντά ακόμα και στην ανάγνωση δικών του χειρογράφων.

Κάνει σύντμηση λέξεων (π.χ μαθαίνοντας-μαθαίνω), αντικαθιστά μεγάλες με μικρότερες

λέξεις της ίδιας ομάδας (π.χ. ωτορινολαρυγγολόγος-γιατρός) και παραλείπει πολλές

συνδετικές.

Ως προς την ορθογραφία τους τα δυσλεκτικά παιδιά συναντούν εξίσου πολλά προβλήματα.

Τα γραπτά τους είναι συνήθως αλλοπρόσαλλα, ανορθόγραφα και ακαλαίσθητα. Συχνά

επιμένουν σε αναστροφές και αντιστροφές λέξεων-αριθμών-γραμμάτων (π.χ ε-3,ρ-q ) και

σε μεγάλο βαθμό παραλείπουν τόνους και σημεία στίξης. Γράφουν ιδιαίτερα αργά περίπου

40% πιο αργά από τα μη δυσλεκτικά παιδιά.

Δυσκολίες παρουσιάζουνε, τέλος, και στην απομνημόνευση των θεωρητικών μαθημάτων. Η

εκμάθηση της ιστορίας,της γεωγραφίας και των θρησκευτικών είναι μια επίπονη

διαδικασία για τα παιδιά αλλά και για τους γονείς τους. Το πρόβλημα οξύνεται

περισσότερο, όταν πρόκειται να αποστηθίσουν κάποια κείμενα, ποιήματα ή όταν

πρόκειται να μάθουν την εγκυκλοπαίδεια.

Ποια είναι τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των δυσλεκτικών παιδιών;

Τα δυσλεκτικά παιδιά παρουσιάζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά στη συμπεριφορά τους.

Κατά κύριο λόγο πρόκειται για παιδιά υπερκινητικά και ανυπόμονα.. Eμφανίζουν μια

ανεξήγητη ενέργεια και δραστηριότητα, γι’αυτό και όχι σπάνια αποτελούν τους ταραξίες

της τάξης και το μόνιμο μπελά για τους γονείς τους.Διακόπτουν εύκολα τους άλλους,

απαιτούν άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών τους και χάνουν εύκολα το ενδιαφέρον τους

για ο,τιδήποτε. Είναι ονειροροπόλα, αφηρημένα και συχνά δεν ακούν το συνομιλητή τους.

Ωστόσο, η άγνοια, που υπάρχει για το πρόβλημα αυτό από τους γονείς τους και από το

ευρύτερο περιβάλλον τους, καθιστά τα παιδιά αυτά ιδιαίτερα ανασφαλή και με χαμηλή

αυτοεκτίμηση. Συνεχώς, δέχονται προσβολές και επικρίσεις για την απροσεξία τους, την

αφηρημάδα τους και την «ανικανότητά» τους να προδεύσουν στο σχολείο. Νιώθουν να

υστερούν σε πολλά πράγματα, ενώ σπάνια αναγνωρίζεται και αξιοποιέιται κάποιο από τα

χαρίσματα που διαθέτουν και που λειτουργούν σαν αντίβαρο των μαθησιακών δυσκολιών

τους.

Ποια είναι τα αίτια της δυσλεξίας;

Η δυσλεξία είναι μια εγκεφαλική δυσλειτουργία. Το πρόβλημα δηλαδή εντοπίζεται στον

εγκέφαλο και πιο συγκεκριμένα στη διαφοροποιημένη δομή του εγκεφάλου. Το δεξί

ημισφαίριο των δυσλεκτικών εμφανίζεται περισσότερο αναπτυγμένο από το αριστερό με

αποτέλεσμα να υπερτερούν σε ενέργειες που ελέγχονται από αυτό το ημισφαίριο,

όπωςφαντασία,δημιουργικότητα, παράλληλη επεξεργασία δεδομένων και να υστερούν στη

μνήμη, στην ανάγνωση και στην αλληλοδιαδοχική επεξεργασία δεδομένων, που ελέγχονται

από το αριστερό ημισφαίριο.

Στην ανωμαλία αυτή του εγκεφάλου τους οφείλεται και η ιδιαίτερη οφθαλμοκίνηση τους.

Τα μάτια τους παρουσιάζουν έντονες οφθαλμοκινήσεις, πολύ γρήγορες δηλαδή κινήσεις

της κόρης των ματιών δεξιά και αριστερά, πάνω και κάτω. Οι οφθαλμοκινήσεις αυτές

δίνουν την εντύπωση, αλλά και έτσι είναι, ότι προσπαθούν να καταγράψουν ο,τιδήποτε

συμβαίνει γύρω, ότι προσπαθούν συλλάβουν όλους τους ερεθισμούς του περιβάλλοντός

τους και όχι ορισμένους, όπως συμβαίνει συνήθως. Η ταυτόχροη λήψη τόσων πολλών

πληροφοριών είναι υπεύθυνη και για τις μαθησιακές δυσκολίες που παρουσιάζουν οι

δυσλεκτικοί, καθώς επίσης και για την αναπτυγμένη οπτικοχωρική αντίληψή τους.

Είναι οι δυσλεκτικοί χαρισματικοί;

Στην ανάπτυγμένη οπτικοχωρική αντίληψή τους, αλλά και γενικότερα στην ιδιαίτερη

ανάπτυξη του δεξιόυ ημισφαιρίου τους οι δυσλεκτικοί οφείλουν τις ιδαίτερα αναπτυγμένες

εφευρετικές και καλλιτεχνικές ιδιότητες που παρουσιάζουν. Μεγάλοι εφευρέτες και

καλλιτέχνες του αιώνα μας ήταν δυσλεκτικοί. Ο Αϊνστάιν και ο Έντισον, είναι μερικά από

τα πιο χαρακτηριστικά ονόματα των εφευρετών, ενώ στον καλλιτεχνικό χώρο ξεχώρισαν

και ξεχωρίζουν ο σκιτσογράφος Σπύρος Ορνεράκης, ο Τομ Κρουζ και η Σερ. Πολλοί

ακόμα δυσλεκτικοί διαπρέπουν στο χώρο της αρχιτεκτονικής, της διακοσμητικής, της

ζωγραφικής, ακόμα και της ηλεκτρονικής και δεν είναι καθόλου απίθανο να γίνουν και

αυτοί αργά ή γρήγορα διάσημοι στο αντικείμενό τους.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η δυσλεξία;

Η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση της δυσλεξίας αποτελεί τη βάση για την αποτελεσματική

αντιμετώπισή της. Η διάγνωση, βέβαια, προυποθέτει την επίσκεψη του παιδιού σ’έναν

ειδικό επιστήμονα από την πρώτη στιγμή που θα αρχίσουν να εμφανίζονται οι πρώτες

υποψίες στους γονείς μια και ακόμα το κράτος δεν έχει ακόμα συστηματοποιήσει

επισκέψεις ειδικών σε βρεφονηπιακούς σταθμούς ή σχολεία. Ο ειδικός εκπαιδευτικός, αφού

πρώτα κάνει τη διάγνωση, θα ενημερώσει τους γονείς και το παιδί για το μαθησιακό πρόβλημα

της δυσλεξίας και έπειτα θα προτείνει την ανάλογη ψυχολογική αλλά και εκπαιδευτική

αντιμετώπιση που απαιτεί η κάθε περίπτωση. Πολύ συχνά ο ίδιος εκπαιδευτικός είναι αυτός που

παρέχει και την απαιτούμενη ενισχυτική δυδασκαλία.

Ο ρόλος των γονιών σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι ενεργός και όχι παθητικός. Είναι

σημαντικό να ακολουθούν τις συμβουλές του ειδικού στον τρόπο που θα συμπεριφέρονται

το παιδί τους και στον τρόπο που θα το διαβάζουνε. Τα αποθέματα υπομονής των γονιών

σε τέτοιες καταστάσεις πρέπει να είναι μάλλον μεγάλα. Είναι πολύ δύσκολο για έναν

γονέα να δεχτεί ότι το έξυπνο παιδί του δυσκολεύεται τόσο να μάθει την απλή για όλα τα

παιδιά ανάγνωση και γραφή. Η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης αυτων των παιδιών είναι το 

μυστικό της θεραπείας τους και εδώ θα πρέπει να εστιάσουν οι γονείς την προσοχή τους. Ο

καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι η γνώση που πρεπει ν’αποκτήσει το παιδί για τα 

ιδιαίτερα χαρίσματα που διαθέτει και η παρότρυνση για την αξιοποίησή τους.

Σ’ αυτή την προσπάθεια των γονιών αξιοσημείωτος είναι και ο ρόλος των δασκάλων που

θα πρέπει να βασιστούν στις ίδιες αρχές. Αυτοπεποίθηση και ενθάρρυνση είναι οι δυο

λέξεις που θα πρέπει να έχουν πάντα στο μυαλό τους οι εκπαιδευτικοί ,όταν έχουν αν

αντιμετωπίσουν παιδιά με δυσλεξία, ενώ θα πρέπει να θεωρηθεί απαραίτητη

οπωσδήποτε και η εξατομικευμένη διδασκαλία. Τα παιδιά αυτά δυσκολεύονται πολύ

ν’ακολουθήσουν τους ρυθμούς μάθησης των μη δυσλεκτικών συμμαθητών τους.

Χρειάζονται ενισχυτική διδασκαλία και προσαρμοσμένη κάθε φορά στις δυνατότητές τους.

Ο μικρός αριθμός μαθητών σε κάθε τάξη,ο επιμορφωμένος εκπαιδευτικός ή ακόμα και η

παράλληλη βοήθεια ειδικού επιστήμονα θα ευνοούσαν τις προυποθέσεις για την

διδασκαλία ενός δυσλεκτικού παιδιού.

Το κράτος έρχεται σ’αυτό το σημείο να προσφέρει τη βοήθειά του και να καλύψει τα κενά, που

υπάρχουν, με βήματα μικρά, ωστόσο σταθερά και ελπιδοφόρα. Τα δύο τελευταία

χρόνια έχουν αρχίσει να λειτουργούν πανεπιστημιακά τμήματα ειδίκής αγωγής στη χώρα

μας, που υπόσχονται τουλάχιστον σε αρχικό στάδιο τη μερική κάλυψη ανάλογων θέσεων

στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Χαρακτηριστικός μάλιστα είναι ο νόμος του Αρσένη που

προβλέπει την ίδρυση διαγνωστικών κέντρων ατόμων με ειδικές ανάγκες και μαθησιακές

δυσκολίες. Τα περιπλανόμενα αυτά κέντρα με επισκέψεις που θα κάνουν στα σχολεία της

χώρας θα εξετάζουν τους μαθητές με ειδικά τεστ προκειμένου να εντοπίσουν όλους

εκείνους, που απαιτούν ιδιαίτερη εκπαίδευση. Όσον αφορά την εξέταση των δυσλεκτικών

παιδιών στο σχολείο εδώ και μερικά χρόνια το κράτος έχει προχωρήσει στην συνταγματική

κατοχύρωση προφορικής εξέτασης τους σ’ όλα τα μαθήματα και σ’όλες της βαθμίδες της

εκπαίδευσης. Η χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων που αποσκοπούν στην πιο

έγκυρη διάγνωση της δυσλεξίας είναι επίσης άξια προσοχής.

Οι αρμοδιότητές του ας ελπίσουμε ότι δε θα ολοκληρωθούν με τις ενέργειες αυτές μόνο. Η

ευαισθητοποίηση και πληροφόρηση όλων των γονιών, των δασκάλων, των παιδιών για το

θέμα της δυσλεξίας είναι απαραίτητη για την ομαλή ένταξη των δυσλεκτικών στην

κοινωνία. Συζητήσεις και δημοσιεύσεις σε τοπικό και πανελλήνιο επίπεδο μπορούν να

αποτελέσουν σημαντική βοήθεια. Η άγνοια συνήθως είναι αυτή που προκαλεί τα

προβλήματα.Αν την εξαλείψουμε τότε μάλλον τα πράγματα θα είναι καλύτερα. Η

επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι ένας άλλος τομέας που το κράτος θα πρέπει να

εστιάσει την προσοχή του καθώς και η δημουργία δημοτικών διαγνωστικών κέντρων που

θα παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες διάγνωσης και αντιμετώπισης του προβλήματος όλο το

χρόνο.

Η δυσλεξία είναι μια μαθησιακή δυσκολία που δεν θεραπεύεται ποτέ ολοκληρωτικά,

παρόλο όταν γίνεται η διάγνωση νωρίς μπορεί τα απατελέσματα να είναι θεαματικά. Γι’

αυτό σημαντικό είναι να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα χαρίσματα,που τις περισσότερες

φορές διαθέτουν οι δυλεκτικοί. Χαρίσματα καλλιτεχνικά και εφευρετικά που επιβάλλεται

να εντοπιστούν και να αξιοποιηθούν για χάρη του ίδιου του ατόμου και της κοινωνίας στην

οποία ζει. Έτσι μάλλον θα πρέπει σιγά σιγά να κάνουμε περισσότερο λόγο για πρόωρη

διάγνωση των χαρισμάτων της δυσλεξίας πέρα από τη βασική διάγνωσή της.

Τσιαούση Βασιλική

Για τα Χρονικά Δράμας,1998