Προικισμένα παιδιά

Κύρια χαρακτηριστικά των μεγαλοφυών παιδιών

Τα μεγαλοφυή παιδιά αποτελούν το 2 με 5% του πληθυσμού και εμφανίζουν δίκτυ νοημοσύνης μεγαλύτερο του IQ >130 σε ειδικά τέστ νοημοσύνης. Κύρια χαρακτηριστικά τους είναι 1. Η γρήγορη μάθηση σε πολύ μικρές ηλικίες 2. Οι μικρές ή μεγάλες εφευρέσεις από διαίσθηση, χωρίς να περάσουν από τα απαραίτητα στάδια γνώσης 3. Η ιδιαίτερη προσήλωση στον τομέα του ενδιαφέροντός τους σε βαθμό που αποξενώνονται από τον έξω κόσμο 4. Η υψηλή περιέργεια και η τρομερή μνήμη.

Πολλοί βέβαια είναι αυτοί που προσδίδουν και άλλα επιμέρους κοινά χαρακτηριστικά στα μεγαλοφοί παιδιά. Έτσι κάνουν λόγο για παιδιά με αναπτυγμένες εισωτερικά κίνητρα, με έντονη τάση για γενίκευση, με πλούσιο λεξιλόγιο τις περισσότερες φορές, με χιούμορ, φαντασία, κριτική οξύτητα, παρατηρητικότητα ενδιαφέρον για τους άλλους, υπεράσπιση της δικαιοσύνης και ωριμότητα στο παιχνίδι από μικρή ηλικία. Κάποιοι άλλοι πάλι επεκτείνουν αυτή την υπεροχή τους και στη φυσική κατάσταση που παρουσιάζουν, καθώς όπως υποστηρίζουν τα παιδιά αυτά είναι κατά μέσο όρο ανώτερα από τα άλλα ως προς τη σωματική τους διάπλαση και την υγεία. 

Ωστόσο οι έρευνες που έχουν γίνει σε αυτό το θέμα έχουν αποκαλύψει ότι πέρα από τα τόσα προτερήματα που διαθέτουν τα μεγαλοφύλια παιδιά αντιμετωπίζουν και πολλά προβλήματα, κυρίως ψυχολογικά. Χαρακτηριστικά, η κοινωνική και συναισθηματική τους ζωή είναι διαταραγμένη σε ποσοστό 20 με 25%, δύο φορές δηλαδή περισσότερο από το κανονικό. Το γεγονός ότι διαφέρουν από τα άλλα παιδιά γίνεται γρήγορα αντιληπτό από τα ίδια αλλά και από τους συνομηλίκους τους και αυτό δημιουργεί προβλήματα στη μεταξύ τους επικοινωνία. Δεν είναι μάλιστα σπάνιο το φαινόμενο να προσπαθούν να αποκρύψουν τις ιδιαίτερες ικανότητες τους, κυρίως στα μέσα της παιδικής τους ηλικίας, προκειμένου να γίνουν πιο αποδεκτά από τους φίλους τους. Η μεγαλοφυία, πάντως, φαίνεται να κοστίζει περισσότερο στα κορίτσια μια και τα ιδιοφυή κορίτσια παρουσιάζουν σε σχέση με τα αγόρια υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης, ψυχοσωματικών προβλημάτων και χαμηλότερης αυτοπεποίθησης. 

Ιδιοφυή παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες

Πολλά παιδιά μπορεί να είναι μεγαλοφυή και να παρουσιάζουν πολύ λίγο ή και καθόλου από τα παραναφερόμενα χαρακτηριστικά. Αυτά είναι τα παιδιά που έχουν αναπτυγμένο ένα από τα δύο ημισφαίρια μόνο, με αποτέλεσμα να υπερτερούν κάθε φορά μόνο στις λειτουργίες που ελέγχει το ιδιαίτερο αναπτυγμένο τους ημισφαίριο. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί έχει αναπτυγμένο το δεξί ημισφαίριο θα υπερτερεί στα μαθηματικά, τη μουσική, τη ζωγραφική ενώ θα υστερεί στα θεωρητικά και τα γλωσσικά μαθήματα που ελέγχονται από το αριστερό ημισφαίριο. Το αντίθετο συμβαίνει ακριβώς με ένα παιδί που θα έχει αναπτυγμένο το αριστερό του ημισφαίριο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα παιδιά αυτά συνήθως σημειώνουν ανομοιογενείς σχολικές επιδόσεις και δεν έχουν τη φήμη του "καλού μαθητή", πόσο μάλλον του μεγαλοφυή μαθητή. 

Χαρακτηριστικά είναι τα αποτελέσματα ερευνών που αφορούν το θέμα. Μελέτη χιλίων εφήβων με εξαιρετικές επιδόσεις στο σχολείο έδειξε ότι το 95% αυτών παρουσιάζουν άνιση κατανομή των ικανοτήτων τους, ιδίως μεταξύ μαθηματικών και λεκτικών ικανοτήτων/επιδόσεων. Οι υψηλές επιδόσεις στα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες συχνά συνοδεύονταν από μέτριες ή κατώτερες επιδόσεις στα γλωσσικά μαθήματα. Σε μια άλλη έρευνα η ανάλυση των βιογραφικών 20 μαθηματικών παγκοσμίου φήμης από τον ψυχολόγο Bloom του Πανεπιστημίου του Σικάγου έδειξε ότι κανένας από τους μαθηματικούς αυτούς δεν είχε μάθει να διαβάζει πριν πάει στο σχολείο, παρόλο που στα μαθηματικά διέπρεπαν και προσχολικά, ενώ οι έξι στους είκοσι, το 30% δηλαδή, παρουσίαζαν προβλήματα ανάγνωσης. Σε μια παρόμοια μελέτη, ανάλυση βιογραφικών μικρών ή μεγάλων εφευρετών με εξαίρετες μηχανικές και χωρικές ικανότητες, έδειξε ότι οι εφευρέτες αυτοί επίσης παρουσίαζαν προβλήματα στην ανάγνωση και στη γραφή στην παιδική τους ηλικία και δεν είχαν τη φήμη του  “καλού μαθητή". Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση του Thomas Edison, του εφευρέτη του ηλεκτρικού φωτός και του τηλεφώνου, όπου ο δάσκαλός του τον έδιωξε από το σχολείο μετά τους πρώτους τρεις μήνες ως νοητικά υστερημένο άτομο! 

Η εκπαίδευση των μεγαλοφυών παιδιών 

Βασική προϋπόθεση της ουσιαστικής εκπαίδευσης αυτών των παιδιών αποτελεί η διάγνωση της ιδιοφυίας τους. Όπως ήδη έχει αναφερθεί, η ιδιοφυές θεωρείται το παιδί που εμφανίζει δίκτυη νοημοσύνης μεγαλύτερο του IQ >130 σε ειδικά τές νοημοσύνης που αξιολογούν τις γλωσσικές και μαθηματικές ικανότητες παράλληλα. Το παραπάνω κριτήριο, όμως, αποκλύει πολλούς ιδιοφιείς με άνυση κατανομή ικανοτήτων, παράδειγμα μουσικά, καλλιτεχνικά και μαθηματικά ταλέντα που υστερούν ή δεν διακρίνονται στις γλωσσικές ικανότητες. Κατά συνέπεια, είναι σημαντικό να επιλέγονται τα παιδιά όχι βάσει τις επιδόσεις τους σε τεστ εφυίας, αλλά σύμφωνα πάντα με τις επιδόσεις τους στο αντικείμενο που διαπρέπουν. Βέβαια, για να πετύχουν όλα αυτά, απαραίτητη είναι η συγκρότηση ομάδας ειδικών που με επισκέψει σε σχολεία και νηπιαγωγεία και με κατάλληλες δοκιμασίες θα εντοπίζουν τα μεγαλοφυή παιδιά. 

Η επιλογή τους ως προικισμένα παιδιά πρέπει να συνοδεύεται από την επιλογή φοιτησής τους στο κατάλληλο σχολείο. Και όταν λέμε κατάλληλο σχολείο, εννοούμε ένα σχολείο που διαθέτει τον ανάλογο εξοπλισμό και εργαστήρια, αλλά και τους καθηγητές που θα μπορέσουν να καλλιεργήσουν το ταλέντο τους στο μέγιστο βαθμό. Αυτά τα σχολεία δεν είναι απαραίτητο να είναι ανεξάρτητα από τα κανονικά σχολεία, ενώ πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν και την αναγκαιότητα να συστεγάζονται μαζί με τα άλλα σχολεία για την αρμονική κοινωνικοποίηση αυτών των παιδιών. Η καλύτερη πρόταση, όμως, απ' όλες, φαίνεται να είναι αυτή που υποστηρίζει ότι τα μεγαλοφυή παιδιά πρέπει να εκπαιδεύονται σε κανονικά σχολεία και ορισμένες μόνο ώρες την ημέρα να εκπαιδεύονται εξειδικευμένα στο αντικείμενο της υπεροχής τους. Απότερο σκοπός και αυτής της πρότασης είναι η αποφυγή της τυχόν απόρριψης τους λόγω του γνωστού κόμπλεξ κατωτερότας που ενδεχομένως θα νιώθουν τα άλλα παιδιά απέναντί τους. 

Στη χώρα μας βέβαια δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για ειδική εκπαίδευση προικισμένων παιδιών όσο και αν αυτός ο τομέας είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένο στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και όσο και αν υπάρχουν τόσα παιδιά με αναξιοποιήτο ταλέντο. Ίσως μια πρώτη προσπάθεια της πολιτείας να αποτελεί η ίδρυση μουσικών και αθλητικών γυμνασίων και λυκείων σε αρκετές πόλεις της Ελλάδας για την καλλιέργεια και την ανάδειξη νέων ταλέντων. Όμως η προσπάθεια αυτή δεν είναι αρκετή. Υπάρχουν εκατοντάδες ακόμα παιδιά, ταλέντα στη ζωγραφική και σε άλλες καλές τέχνες που είναι υποχρεωμένα να πληρώνουν ειδικούς για την καλλιέργεια του ταλέντου τους και να περιμένουν το Πανεπιστήμιο για να μπορέσουν να ασχοληθούν πιο συστηματικά πλέον στον τομέα που ξεχωρίζουν. Αλλά υπάρχουν ακόμα και πολύ μεγάλα μυαλά στις φυσικές επιστήμες και στις θεωρητικές που χάνονται μέσα στη μετριότητα του πλήθους, παρακολουθώντας επί χρόνια στο σχολείο ένα επίπεδο μαθημάτων πολύ πιο χαμηλό από το δικό τους. Όλα αυτά τα παιδιά που θα έπρεπε να δέχονται ενισχυτική διδασκαλία για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοντήτων τους και να υποστηρίζονται από το κράτος για τις περαιτέρως σπουδές τους ή ακόμη και για την απαγγελματική τους αποκατάσταση, παραμελούνται σε μεγάλο βαθμό από όλους. Παραμελούνται ωστόσο μέχρι να εντοπιστούν από κάποιο ξένο πανεπιστήμιο ή επιχείρηση και να αφήσουν τη χώρα μας όπως είναι αναμενόμενο, προσφέροντας τις δυνατότητές τους στους άλλους και λαμβάνοντας αντάξια ανταλλάγματα. Η εκπαίδευση των μεγαλοφυών παιδιών είναι πολύ σημαντική, αφού η ποιότητά της μπορεί να επηράσει άμεσα το μέλλον του μεγαλοφίους παιδιού, της οικογένειάς του και όλου του κράτους. Αξίζει λοιπόν να ενδιαφερθούμε όλοι γι' αυτό το θέμα και κυρίως οι αρμόδιοι που έχουν και τις ανάλογες δυνατότητες.